HISTORIA YA MTUME PAULO

Paulo na Torati Huyu Paulo Ni Nani Juna asilia la Paulo hapo mwanzo lilikuwa ni Sauli ndlo alilopewa. Matendo 13:9 Lakini Sauli, ambaye ndiye Paulo, akijaa Roho Mtakatifu, akamkazia macho, akasema... (Tafsiri ya RSV ililitumia mahali pengi ila pale tu ilipokuwa lazima ndipo hailitumii.) Matendo 9:11 Bwana akamwambia, Simama, enenda zako katika njia iitwayo Nyofu, ukaulize katika nyumba ya Yuda mtu aitwaye Sauli, wa Tarso; maana, angalia, anaomba; Sehemu ya kwanza kulitaja jina hili la Sauli ni kwenye kitabu cha Matendo, mapema kabla ya kuongoka kwake kwenye tukio la kuuawa kwa kupigwa mawe kwa Stefano. Matendo 7:58 wakamtoa nje ya mji, wakampiga kwa mawe. Nao mashahidi wakaweka nguo zao miguuni pa kijana mmoja aliyeitwa Sauli Matendo 8:1a inasema “Na Sauli alikuwa akiona vema kwa kuuawa kwake”. Akitokea kabila ya Benyamini, Paulo alilelewa akiwa ni Muisraeli. Alikuwa ni wa madhehebu ya Mafarisayo. Wafilipi 3:4b-5 Mtu ye yote akijiona kuwa anayo sababu ya kuutumainia mwili, mimi zaidi. 5 Nalitahiriwa siku ya nane, ni mtu wa taifa la Israeli, wa kabila ya Benyamini, Mwebrania wa Waebrania, kwa habari ya kuishika torati, ni Farisayo, Paulo alifundishwa kazi ya utengenezaji wa wa mahema. Matendo 18:1-3 Baada ya mambo hayo, Paulo akatoka Athene akafika Korintho. 2 Akamwona Myahudi mmoja, jina lake Akila, mzalia wa Ponto; naye amekuja kutoka nchi ya Italia siku za karibu, pamoja na Prisila mkewe, kwa sababu Klaudio amewaamuru Wayahudi wote watoke Rumi, naye akafikilia kwao; 3 na kwa kuwa kazi yao ya ufundi ilikuwa moja, akakaa kwao, wakafanya kazi pamoja, kwa maana walikuwa mafundi wa kushona hema. Paulo alikuwa na uraia wa Taso ya Kilikia, na alisomea mjini Yerusalemu (Matendo 26:4). Matendo 22:3 Mimi ni mtu wa Kiyahudi, nalizaliwa Tarso, mji wa Kilikia, ila nililelewa katika mji huu, miguuni pa Gamalieli, nikafundishwa sheria ya baba zetu kwa usahihi, nikawa mtu wa jitihadi kwa Mungu kama ninyi nyote mlivyo leo hivi; (pia nsoma atendo 9:11; 21:39) Alikuwa na hati ya uraia wa Rumi pia. Matendo 22:25-27 Hata walipokwisha kumfunga kwa kamba, Paulo akamwambia yule akida aliyesimama karibu, Je! Ni halali ninyi kumpiga mtu aliye Mrumi naye hajakuhumiwa bado? 26 Yule akida aliposikia, akaenda akamwarifu yule jemadari, akisema, Unataka kufanya nini? Kwa maana mtu huyu ni Mrumi. 27 Jemadari akaja, akamwuliza, Niambie, u Mrumi? Akasema, Ndiyo. (sawa na inavyosema pia matendo 16:37) Pia alikuwa ni mwanachama wa Baraza la kidini la Wayahudi. Matendo 26:10 10 nami nikayafanya hayo Yerusalemu; niliwafunga wengi miongoni mwa watakatifu ndani ya magereza, nikiisha kupewa amri na wakuu wa makuhani; na walipouawa nalitoa idhini yangu. Paulo alilitesa na kulitawanya kanisa na wengi walitiwa gerezani. Matendo 8:1b,3 … Siku ile kukatukia adha kuu ya kanisa lililokuwa katika Yerusalemu; wote wakatawanyika katika nchi ya Uyahudi na Samaria, isipokuwa hao mitume. 2 Watu watauwa wakamzika Stefano, wakamfanyia maombolezo makuu. 3 Sauli akaliharibu kanisa, akiingia kila nyumba, na kuwaburuta wanaume na wanawake na kuwatupa gerezani. Matendo 9:1-2 Lakini Sauli, akizidi kutisha na kuwaza kuwaua wanafunzi wa Bwana, akamwendea Kuhani Mkuu, 2 akataka ampe barua za kuenda Dameski zilizoandikwa kwa masinagogi, ili akiona watu wa Njia hii, waume kwa wake, awafunge na kuwaleta Yerusalemu. Matendo 22:4-5 nikawaudhi watu wa Njia hii hata kuwaua, nikawafunga, nikiwatia gerezani, wanaume na wanawake. 5 Kama Kuhani Mkuu naye anishuhudiavyo, na wazee wa baraza wote pia, ambao nalipokea barua kwao kuwapelekea ndugu wale, nikaenda Dameski, ili niwalete wale waliokuwa huko hata Yerusalemu, hali wamefungwa, ili waadhibiwe. Paulo alikuwa mtu mwene bidii sana kwenye mapokeo ya dini ya Kiyahudi ambayo yalienezwa na dhehebu la Mafarisayo na ambalo Kristo alikuwa akilishutumu. Bilashaka hii ilikuwa ndiyo sababu kwa yeye kuwachukia Wakristo kwa kuwa dini hii ilikuwa inashutumu imani hii ya Mafarisayo hasa kuhusiana na mapokeo yaliyokanganya kwa kiasi kikubwa tafsiri halisi ya Kiroho la Torati ya Mungu. Wagalatia 1:14 Nami naliendelea katika dini ya Kiyahudi kuliko wengi walio hirimu zangu katika kabila yangu, nikajitahidi sana katika kuyashika mapokeo ya baba zangu. (sawapia na Wafilipi 3:5; Matendo 22:3; 23:6; 26:5) Kristo alikuwa na maneno haya ya kusema kuhusu mapokeo haya ya wazee ambayo yaliendelezwa na Waandishi na Mafarisayo kwa kusema: “Mbona ninyi nanyi huihalifu amri ya Mungu kwa ajili ya mapokeo yenu? Kwa kuwa Mungu alisema, Mheshimu baba yako na mama yako, na Amtukanaye baba yake au mama yake kufa na afe. Bali ninyi husema, Atakayemwambia babaye au mamaye, Cho chote kikupasacho kusaidiwa na mimi ni wakfu, basi asimheshimu baba yake au mama yake. Mkalitangua neno la Mungu kwa ajili ya mapokeo yenu. Enyi wanafiki, ni vema alivyotabiri Isaya kwa habari zenu, akisema, Watu hawa huniheshimu kwa midomo; Ila mioyo yao iko mbali nami. Nao waniabudu bure, Wakifundisha mafundisho Yaliyo maagizo ya wanadamu.” (Mathayo 15:3; Marko 7:6-7; Isaya 29:13). Mungu alisema kupitia nabii Isaya kwamba atayakomesha mapokeo haya. Paulo hakuwa ameelewa bado madhumuni au nia ya Mungu kupitia kwa Yesu Kristo na Kanisa. Kwa ajili hii, na makosa ya kimafundisho, alilitesa na kulidhulumu kanisa kinyume kabisa na maagizo ya Torati ya Mungu huku akidhani kwamba yu sahihi kwa mujibu wa Torati ya Mungu. Usemi na dhana ya kwamba “hakuwa na hatia kwa mujibu wa totati” kumtenga mbali kunaonyesha vilevile kwamba hakuwa anaelewa alikuwa anakiuka maagizo ya torati. Yeye ni kama Wayahudi wengi wengine leo ambao wanadhania na kujiona kuwa hawana hatia kwa mujibu wa torati lakini huku wakitenda dhambi na kumkana Kristo aliyewaokoa. Wakati alipoitwa aje kwenye utumishi, ndipo alipouelewa wito wake. Alijiona kuwa hakuwa na dhambi wala hatia chini ya torati lakini hatimaye akagungua kwamba alikuwa ameihalifu torati kwa kupitia mapokeo na akayachukia. Jambo hili aliliona na kulionyesha wazi kwenye mafundisho yake kwenye Warumi 3:9,10,19,20,23 na Wagalatia 3:10-12. Hata hivyo, kila ilipombidi Paulo alitumia mkazo wake kwa kutumia mapito yake ya Kifarisayo aliyoyapitia huko nyuma. Matendo 23:6 Paulo alipotambua ya kuwa sehemu moja ni Masadukayo, na sehemu ya pili ni Mafarisayo, akapaza sauti yake katika ile baraza, Ndugu zangu, mimi ni Farisayo mwana wa Farisayo; mimi ninahukumiwa kwa ajili ya tumaini la ufufuo wa wafu. Wongofu wa Paulo Wongofu wa Paulo haukuwa wa kuongoka kunakoeleweka kwa kuigeukia Torati na kuikiri ili kuanza kuishika na uiona umuhimu wake. Yeye alikuwa ni mtu anayeishika kwa bidii na moyo wake wote, pamoja na mapokeo yote, lakini alipaswa kuonyehswa uhusiano uliopo kati ya imani na sheria nah ii ilikuewa ndiyo sababu kuu ya kuandika na ndiyo hasa ujumbe au maana kuu ya maandiko au waraka kwa Wagalatia. Wongofu wake ulikuwa ni kwa ajili ya kujua mamlaka na maagizo makuu ya kiroho kwenye imani. Kusudi kuu na la kwanza na la mwisho la Sheria yote ya Mungu ulielekezwa kwenye Amri Kuu Mbili. Mathayo 22:37-39 Akamwambia, Mpende Bwana Mungu wako kwa moyo wako wote, na kwa roho yako yote, na kwa akili zako zote. 38 Hii ndiyo amri iliyo kuu, tena ni ya kwanza. 39 Na ya pili yafanana nayo, nayo ni hii, Mpende jirani yako kama nafsi yako. Paulo anaelewa lengo hili. Kusudi la huduma hii, na kwa hiyo ndiyo yetu, ilikuwa ni kuzihubiri amri hizo mbili zote kwa kuwa kama tutazishika hizo zote, hatutaweza kutenda dhambi na sheria ndipo haitatuhusu sisi. Kama hatutamwibia jirani yetu kwa kuhofia kutiwa mbaroni na kufungwa jela, bado tunakuwa wezi, lakini ni kwamba tu hatufanyi hivyo kimatendo. Bali kama tutampenda jiraji yetu, hatutaweza kufikiria kumuibia kwa kuwa hatutapenda kuwataabisha na kuwaona wakipata mateso. Kwa hiyo kama tutampenda jirani yetu, sheria inayohusu wizi, udanganyifu au usingiziaji, kutamani na kumfanyia maovu, nk, haitatuhusu tena kwa kuwa hazijaingia mawazoni wala aikilini mwetu. Na ndiyo maana ya usemi alioutoa wa “wamekufa kutokana na sheria”. Watu wengi wanapenda kujipa haki wanapovunja sheria wakisingia kwamba Paulo aliacha kushika sheria na wanawafundisha wengine wafanye hivyo. Watu hawa wanahatia ya makosa makubwa. Paulo na Sheria Matendo 20:5-16 inasema: Ila watu hao wamekwisha kutangulia wakamngojea Troa. 6 Sisi tukatweka baada ya siku za mikate isiyotiwa chachu, tukatoka Filipi, tukawafikia Troa, safari ya siku tano, tukakaa huko siku saba. 7 Hata siku ya kwanza ya juma, tulipokuwa tumekutana ili kumega mkate, Paulo akawahutubu, akiazimu kusafiri siku ya pili yake, naye akafuliza maneno yake hata usiku wa manane. 8 Palikuwa na taa nyingi katika orofa ile tulipokuwa tumekusanyika. 9 Kijana mmoja, jina lake Eutiko, alikuwa ameketi dirishani, akalemewa na usingizi sana; hata Paulo alipoendelea sana kuhubiri, akazidiwa na usingizi wake akaanguka toka orofa ya tatu; akainuliwa amekwisha kufa. 10 Paulo akashuka, akamwangukia, akamkumbatia, akasema, Msifanye ghasia, maana uzima wake ungalimo ndani yake. 11 Akapanda juu tena, akamega mkate, akala, akazidi kuongea nao hata alfajiri, ndipo akaenda zake. 12 Wakamleta yule kijana, yu mzima, wakafarijika faraja kubwa sana. 13 Lakini sisi tukatangulia kwenda merikebuni, tukaabiri kwenda Aso, tukikusudia kumpakia Paulo huko; kwa maana ndivyo alivyoagiza, yeye mwenyewe aliazimu kwenda kwa miguu. 14 Alipotufikia huko Aso, tukampakia, kisha tukafika Mitilene.15 Tukatweka kutoka huko, na siku ya pili tukafika mahali panapokabili Kio; siku ya tatu tukawasili Samo, tukakaa Trogilio, siku ya nne tukafika Mileto. 16 Kwa sababu Paulo amekusudia kupita Efeso merikebuni, asije akakawia katika Asia; kwa maana alikuwa na haraka, akitaka kuwahi Yerusalemu siku ya Pentekoste, kama ikiwezekana. Hapa tunamuona Paulo na wenzake wakiadhimisha Sikukuu ya Mikate Isiyo na Chachu kisha akasariri akirudi Yerusalemu ili akaishike Sikukuu ya Pentekoste huko. Hii ilikuwa safari ya kupendeza kwa mtu anayenenewa kuwa amefundisha kuiondoa sheria! Wapinzani wa Paulo wanatafuta kutumia andiko hili kuonyesha kwamba Paulo alikuwa anaabudu siku ya Jumapili, lakini yana maana gani hasa maandiko haya? Tafsiri ya Biblia ya King James inasema kwene Matendo 20:7 hivi: Hata siku ya kwanza ya juma, tulipokuwa tumekutana ili kumega mkate, Paulo akawahutubu, akiazimu kusafiri siku ya pili yake, naye akafuliza maneno yake hata usiku wa manane. Toleo hili liliaandikwa ili kuonyesha kwamba hili lilikuwa na uhusiano mkutaniko wa kanisa na kwamba Paulo alikuwa anahubiri na kwamba uke umegaji wa mkate ulikuwa ni ibada ya ushirika wa komunio takatifu. Hata hivyo, neno linalotumika hapa kuelezea kuhubiri ni neno la Kiyunani mjadala au majadiliano linalomaanisha pia majadiliano yanayoendana na kujibu maswali kati ya watu wawili au zaidi katika kuwafundisha na kujibu maswali yao. Usemi uliotumika kuelezea kuwa waliumega mkate ulimaanisha tendo la kula chakula cha kawaida tu. Neno lililotumika kuelezea juma au wiki ni sabbaton ambayo inaweza kuwa siku nyingine yoyote ndani ya kipindi hiki cha siku saba. Kwa hiyo, ni kwamba Paulo alikula nao chakula siku ya Jumapili jioni akiwa pamoja na wanafunzi wake na mazungumzo yao yaliendelea hadi usiku wa manane, kwa kuwa alikuwa anaondoka asubuhi iliyfuatia. Watu wanajaribu kudai kwamba kwakuwa Paulo hakuwalazimisha waongofu wapya kutahiriwa, basi alihubiri akipinga tohara na sheria pia; lakini je, Paulo anasemaje kuhusu madai yao hayo? Matendo 21:17-26 Tulipofika Yerusalemu wale ndugu wakatukaribisha kwa furaha. 18 Hata siku ya pili yake Paulo akaingia kwa Yakobo pamoja nasi, na wazee wote walikuwako. 19 Na baada ya kuwaamkua, akawaeleza mambo yote moja moja Mungu aliyoyatenda katika Mataifa kwa huduma yake. 20 Nao waliposikia wakamtukuza Mungu, wakamwambia, Ndugu yetu, unaona jinsi Wayahudi walioamini walivyo elfu nyingi, nao wote wana wivu sana kwa ajili ya torati. 21 Nao wameambiwa habari zako, ya kwamba unawafundisha Wayahudi wote wakaao katika Mataifa kumwacha Musa, ukiwaambia wasiwatahiri watoto wao, wala wasizifuate desturi. 22 Basi, ni nini? Bila shaka watasikia kwamba umekuja. 23 Basi fanya neno hili tunalokuambia. Wako kwetu watu wanne waliofungwa na nadhiri. 24 Wachukue watu hao, ujitakase pamoja nao, na kuwagharimia ili wanyoe vichwa vyao, watu wote wapate kujua ya kuwa habari zile walizoambiwa juu yako si kitu, bali wewe mwenyewe unaenenda vizuri na kuishika torati. 25 Lakini kwa habari za watu wa Mataifa walioamini, tuliandika na kutoa hukumu yetu ya wao kujilinda nafsi zao na vitu vilivyotolewa sadaka kwa sanamu, na damu, na kitu kilichosongolewa, na uasherati. 26 Ndipo Paulo akawatwaa wanaume wale, na siku ya pili yake akajitakasa nafsi yake pamoja nao, akaingia ndani ya hekalu, akitangaza habari ya kutimiza siku za utakaso, hata sadaka itolewe kwa ajili ya kila mmoja wao. Tulipofika Yerusalemu wale ndugu wakatukaribisha kwa furaha. 18 Hata siku ya pili yake Paulo akaingia kwa Yakobo pamoja nasi, na wazee wote walikuwako. 19 Na baada ya kuwaamkua, akawaeleza mambo yote moja moja Mungu aliyoyatenda katika Mataifa kwa huduma yake. 20 Nao waliposikia wakamtukuza Mungu, wakamwambia, Ndugu yetu, unaona jinsi Wayahudi walioamini walivyo elfu nyingi, nao wote wana wivu sana kwa ajili ya torati. 21 Nao wameambiwa habari zako, ya kwamba unawafundisha Wayahudi wote wakaao katika Mataifa kumwacha Musa, ukiwaambia wasiwatahiri watoto wao, wala wasizifuate desturi. 22 Basi, ni nini? Bila shaka watasikia kwamba umekuja. 23 Basi fanya neno hili tunalokuambia. Wako kwetu watu wanne waliofungwa na nadhiri. 24 Wachukue watu hao, ujitakase pamoja nao, na kuwagharimia ili wanyoe vichwa vyao, watu wote wapate kujua ya kuwa habari zile walizoambiwa juu yako si kitu, bali wewe mwenyewe unaenenda vizuri na kuishika torati. 25 Lakini kwa habari za watu wa Mataifa walioamini, tuliandika na kutoa hukumu yetu ya wao kujilinda nafsi zao na vitu vilivyotolewa sadaka kwa sanamu, na damu, na kitu kilichosongolewa, na uasherati. 26 Ndipo Paulo akawatwaa wanaume wale, na siku ya pili yake akajitakasa nafsi yake pamoja nao, akaingia ndani ya hekalu, akitangaza habari ya kutimiza siku za utakaso, hata sadaka itolewe kwa ajili ya kila mmoja wao. Hapa tunamuona Yakobo, ndugu wa kuzaliwa na Kristo, pamoja na Wazee, waliomba kwamba Paulo afanye utakaso Hekaluni kwa mujibu wa Torati ili awathibitishie Wayahudi kwamba bado yungali anashika Torati. Habari na tukio hili ni mojawapo ya ushahidi mkubwa na wenye nguvu unaoonyesha mwendelezo wa ushikaji wa sheria kwenye Agano Jipya. Kanisa halikuachwa huru kutoka kwenye umuhimu wa kuzishika na kuzitii sheria kwa kifo cha Kristo, bali ni ile tu kanuni ya utoaji dhabihu za wanyama ndiyo ilitimilizwa nay eye. Ishara ya Yona ilikuwa bado inatenda kazi au inaelea kwa miaka 40 tangu Yohana Mbatizaji na kwene huduma ya Kristo na iliishia pale Hekalu lilipobomoshwa kwa ajili ya kuasi kwao Yuda na kushindwa kwao kufanya toba kwa dhambi waliyoifanya kwa kuendelea kwao kuivunja na kuitia unajisi torati kwa ajili ya kuyatukuza mapokeo yao baada ya miaka 40 ya neema waliyopewa. Utaratibu wa Hekalu katika Yuda ulikoma kwa kuangamizwa kwake Hekalu mwaka 70 BK. Kristo alisema kwenye Mathayo16:4: Kizazi kibaya na cha zinaa chataka ishara; wala hakitapewa ishara, isipokuwa ishara ya Yona. Akawaacha, akaenda zake. Tunajua kwamba kazi ya Yona huko Ninawi iligharimu safari ya siku moja (huduma ya Yohana Mbatizaji ilifanyika kwa mwaka mmoja) na siku mbili akhubiri (huduma ya Kristo ya miaka miwili) na siku 40 za kutubu (mwaka wa 30 BK hadi 70 BK) wakati utoaji wa dhabihu za wanyama ulipokoma. Unabii wa Danieli kuhusu juma la 70 la miaka na uelekeo wa Kristo na kuashiria kwake kwenye Ishara ya Yona haukukoma hadi kuhusuriwa kwa Hekalu, kwa hiyo utaratibu ule haukuhukumiwa hadi kipindi cha neema (miaka 40) kilipowasili (soma jarida la Ishara ya Yona na Historia ya Ujenzi Mpya wa Hekalu (Na. 013) [The Sign of Jonah and the History of the Reconstruction of the Temple (No. 013)]. Wayahudi walikuwa wanawahukumu watakatifu kwa alama onekevu kama vile tohara, ns Paulo mara moja anasema hivi: “Kama tohara inatosha, basi hatuna haja ya kuwa na Kristo”. Je, Paulo alikuwa anamaanisha kwamba tohara ilikiwa ni lazima au haina maana kuifanya? Hapana. Basi alisema tu kwamba watu wa mataifa walioitwa na kuongoka wakiwa watu wazima haikuwa lazima kwao kutahiriwa ila watoto wao waliozaliwa baada ya kuongoka kwao walipaswa kutahiriwa kama inavyoagiza torati, na ndivyo walivyofanya. Soma pia jarida la Utakaso na Tohara (Na. 251) [Purification and Circumcision (No. 251)]. Harakati za Yakobo Hekaluni zikukuwa sahihi na zilifuata mahudhui yote ya torati. Paulo alikuwa chini ya maelekezo ya baraza kuishika Toraati ya Mungu kwa mujibu wa sura na aya. (Matendo 21:17-40) kwenye Matendo 21:24 mitume (na hasa Yakobo) walimwambia awachukue wanaume wane kisha ajifanyie utakaso pamoja nao na awalipie gharama ili wanyoe vichwa vyao (kwa maneno mengine wakamilishe au kutimiza nadhiri zao kwa mujibu wa torati, kama Paulo alivyotakiwa kukamilisha nadhiri zake alizoziweka alipokuwa Senkrae (sawa na inavyosema Matendo 18:18)). Kwa nini ilikuwa hivi? “Watu wote wapate kujua ya kuwa habari zile walizoambiwa juu yako si kitu, bali wewe mwenyewe unaenenda vizuri na kuishika Torati.” (RSV) (pia tazama KJV: neno Shika Sheria au Torati). Mchakato wote huu ulihesabiwa kuwa anahaki na kustahili na Kristo kutoka Matendo 23:11 ambapo inasema: Usiku ule Bwana akasimama karibu naye, akasema, Uwe na moyo mkuu; kwa sababu, kama ulivyonishuhudia habari zangu Yerusalemu, imekupasa kunishuhudia vivyo hivyo Rumi nako. Kwa mtu anayenenwa na kutolewa hoja ya kwamba ameiondoa sheria, anaonekana kwa kina sana mwenyewe akiishika.